Özet: Hemodiyaliz hastalarında rHuEPO tedavisine yanıt almamamasmda demir eksikliği önemli bir faktördür. Çalışmamızda demir eksikliğinde TS'nunun %20'nin altında bulunması demir eksikliği için kriter olarak kabul edilmiştir, demir yüklenmesine fırsat vermemek için serum ferritin düzeyinin üst sınırı 600 ng/dl' de tutulmuştur. Oral veya intravenöz demir tedavisi uygulanan hasta gruplarının tümünde demir tedavisi ile hemoglobin ve hematokrit düzeylerinde belirgin artışın gözlenmesi, demir eksikliği tanısında TS1 nünün anlamlı olduğunu, hemodiyaliz hastalarında ferritinin alt sınırının 100 ng/dl kabul edilmesi durumunda ise hastalarda demir eksikliği tanısının atlanabileceği, bu nedenle demir eksikliği tanısında ferritin düzeyinin çok güvenilir bir tanı yöntemi olmadığı kanısına varılmıştır. Oral demir tedavisi uygulanan grupta demir tedavisi ile serum ferritin düzeyinin azalma eğilimi olması nedeni ile uzun vadede oral demir tedavisinin demir eksikliğini önlemede yetersiz olduğu düşünülmüştür. rHuEPO dozu hastalarda %2 oranında azaltılmıştır. IV. demir yüklemesi uygulanan hasta grubunda ferritin düzeyi artmakla birlikte, demir tedavisinin kesilmesi ile düşme eğilimi göstermesi İ.V. demir yükleme tedavisinin akut dönemde hem aneminin tedavisinde, hem de demir depolarının doldurulmasında etkili olduğunu, ancak uzun süreli izlemde demir depolarının azalmasını önlemediği izlenimini oluşturmuştur. Hastalarda r-HuEPO dozu %15 oranında azaltılmıştır. Gerek r-HuEPO dozunun azaltılması, gerekse İ.V. demir tedavisinin kesilmesinin etkisi ile izlemin son 3 ayında hct düzeyinde düşme eğilimi gözlenmiştir. I.V. demir yükleme + idame tedavisi uygulanan hastalarda hemoglobin ve hematokrit düzeylerinde diğer iki gruba oranla istatistiksel olarak daha belirgin artış, r-HuEPO dozunda %27'lik oranla daha belirgin azalma sağlanmıştır. Hastalarda serum ferritin düzeyinde ilerleyici artışın gözlenmesi nedeni ile idame tedavinin daha daha düşük dozda uygulanması ya da tedavi aralıklarının uzatılmasının hem tedavinin etkinliğinin devamı, hem de demir yüklenmesine fırsat vermeksizin demir depolarının yeterliliğinin sağlanması açısından daha yararlı olacağı inancındayız. I.V. demir tedavisinde başta allerjik reaksiyonlar olmak üzere yan etkilerin gözlenmesi rutin kullanımda tedirginlik oluşturabilmektedir.Bu çalışmada 46 hastanın sadece bir tanesinde tedaviyi kesmemize yol açan yakınmaların olması, diğer hastaların tümünün tedaviyi tolere etmeleri, demir sakkaratın hemodiyaliz hastalarında etkin ve güvenilir bir ilaç olduğunu göstermektedir.