Özet: Bu çalışmada; efor testi pozitif, göğüs ağrısı ve normal koroner arterleri olan kadın hastalarda, koroner akım ölçümleri ile mikrovasküler hastalığı saptamak ve dobutamin stres ekokardiyografi ile de akım rezervi ile ilişkili olarak miyokard iskemisini göstermeyi amaçladık. Çalışmaya göğüs ağrısı olan, egzersiz testinde iskemik cevabı olan ve yaş ortalaması 51,6 ± 8,3 yıl olan 35 kadın hasta alındı. 20 hastada hipertansiyon, 5 hastada diabetes mellitus, 23 hastada menapoz ve 19 hastada da dislipidemi vardı. Tüm hastaların bazal EKG'leri normaldi. Sadece iki hastada bazal ekokardiyografisinde duvar hareket bozukluğu vardı. Göğüs ağrısı ve egzersiz testinde iskemik cevabın olması nedeni ile koroner anjiyografi planlanan hastaların koroner anjiyografi öncesi dobutamin stres ekokardiyografileri (DSE) yapıldı. Ardından koroner anjiyografi yapılan hastalarda koronerleri normal olanlarda intrakoroner Doppler ile akımlar ölçüldü ve koroner akım rezervi (KAR) koroner içi adenozin bolusu sonrası ölçülen hiperemik ortalama pik akım hızının (hOPAH), bazalde ölçülen ortalama pik akım hızına (bOPAH) oranı olarak her üç epikardiyal koroner damar için hesaplandı (hOPAH / bOPAH). Her bir epikardiyal koroner arter için koroner akım rezervi 2,5 değerinin üstünde altında olan grupların özellikleri birbirleriyle karşılaştırıldı. Ardından hipertansiyon, diabetes mellitusu, dislipidemisi, menapozu olan ve olmayan ve 50 yaş altı ve üstündeki hasta grupları arasında akım değerleri ve diğer özellikler karşılaştırıldı. Yaş ve lipid değerlerinin intrakoroner Doppler bulguları ile korelasyonu yapıldı. Egzersiz testinde iskemik cevabı olan 35 hastadan sadece 5 tanesinde DSE ile duvar hareket bozukluğu saptandı. DSE ve egzersiz testi sırasında hastaların yarısından fazlasında göğüs ağrısı gelişti. LAD'de 17 (%48.6) hastada, Cx (%68.6) için 24 hasta ve RCA'da ise 13 hastada (%37.6), koroner akım rezervinin bozuk olduğu saptandı. 31 (%88) hastada ise üç damardan herhangi birinde KAR'inin düşük olduğu gösterildi. Ortalama KAR'i en düşük Cx arterde (2,3 ± 0,6), en yüksek RCA'de (2,6 ± 0,7) saptandı. RCA'de KAR'i düşük olan hastalarda, normal olan gruba kıyasla ortalama sistolik ve diyastolik kan basınçları anlamlı olarak daha yüksek olarak saptan (p.0,001 ve p.0,05). Hipertansiyonu olan hasta grubunda RCA'deki bazal DSAHO'ı kan basıncı normal olan hasta grubuna kıyasla anlamlı düşük bulundu (p.0,01). Üç koroner arterdeki KAR'i değerleri arasında ise istatistiksel anlamlı farklılık saptanmadı. Diabetes mellitusu olan ve olmayan hastalar arasında ve sigara içen ve içmeyen hastalar arasında her üç koroner arterdeki KAR'i değerleri arasında istatistiksel anlamlı farklılık saptanmadı. LAD'de menapozu olan hastalarda olmayanlara kıyasla KAR'i değeri düşük olarak saptandı (p.0,06). RCA'de hiperemik ortalama akım hızı (p.0,02) ve KAR'i değeri (p.0,001) menapozda olan hastalarda olmayanlara kıyasla anlamlı olarak düşük saptandı. Dislipidemisi olan hastalarda, olmayanlara kıyasla LAD'de bazal DSAHO'ı (p.0,02), Cx arterde bazal (p.0,006) ve hiperemik ortalama akım hızları (p.0,02) anlamlı yüksek olarak saptandı. Her üç epikardiyal koroner arterde KAR'İ dislipidemisi olan ve olmayan hastalar arasında farklı bulunmadı. Sonuç olarak çalışmamızda göğüs ağrısı ve normal koroner arterleri olan kadın hastaların hepsinde egzersiz testinde iskemik cevabı olmasına, büyük kısmında da intrakoroner Doppler ölçümü ile KAR'lerinin düşük olmasına rağmen DSE ile miyokard iskemisini çok az sayıda hastada gösterebildik. Bu durumu hastaların KAR'leri düşük olmasına rağmen göğüs ağrısının nedeninin iskemik olmadığını ya da bu hastalarda mevcut olan iskemiyi DSE'nin göstermede yetersiz kalmış olabileceğine bağladık ve bu nedenle daha fazla sayıda hastayı içeren çalışmaların bu konuyu aydınlatabilmesi için gerekli olduğunu düşündük.